(Được xem xét bởi đội ngũ của Psychology Today)

 Nhà văn William Styron từng ví trầm cảm như “cơn mưa phùn xám xịt của nỗi kinh hoàng.” Rối loạn tâm trạng này có thể ập đến một cách bất ngờ hoặc xuất hiện sau một thất bại hay mất mát cá nhân, gây ra những cảm giác dai dẳng về buồn bã, vô dụng, tuyệt vọng, bất lực, bi quan hoặc tội lỗi. Trầm cảm cũng ảnh hưởng đến khả năng tập trung, động lực và các khía cạnh khác của cuộc sống hàng ngày.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, trầm cảm là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật trên toàn cầu. Hơn 300 triệu người thuộc mọi lứa tuổi trên thế giới đang phải đối mặt với căn bệnh này, và tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng. Người Mỹ rất quan tâm đến hạnh phúc, nhưng họ lại ngày càng trầm cảm hơn: khoảng 15 triệu người Mỹ đang chống chọi với căn bệnh này, và ngày càng có nhiều người trẻ tuổi bị ảnh hưởng.

Trầm cảm có nhiều dạng, từ trầm cảm nặng đến chứng rối loạn khí sắc (dysthymia) và rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD). Các giai đoạn trầm cảm cũng có thể xuất hiện trong rối loạn lưỡng cực.

Trầm cảm là một tình trạng phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều hệ thống trong cơ thể, bao gồm cả hệ miễn dịch, dù là nguyên nhân hay hậu quả. Nó làm gián đoạn giấc ngủ, ảnh hưởng đến cảm giác thèm ăn; có thể dẫn đến giảm cân ở một số trường hợp, nhưng cũng có thể gây tăng cân ở những trường hợp khác. Trầm cảm cũng thường đi kèm với lo âu. Các nghiên cứu chỉ ra rằng hai tình trạng này không chỉ thường xảy ra cùng nhau mà còn có những đặc điểm dễ bị tổn thương chung.

Do sự phức tạp của trầm cảm, các nhà khoa học vẫn chưa thể hiểu hết về nó. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy trầm cảm có thể thực sự là một chiến lược phòng vệ cần thiết của cơ thể, một dạng “tắt máy” hoặc bất động để đối phó với nguy hiểm hoặc thất bại, giúp bảo tồn năng lượng và hỗ trợ sinh tồn.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện rằng chế độ ăn uống có thể liên quan đến nguy cơ mắc trầm cảm, cả trực tiếp—do thiếu hụt các chất dinh dưỡng như axit béo omega-3—và gián tiếp, thông qua sự đa dạng của hệ vi khuẩn đường ruột. Nhưng trầm cảm không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng và suy nghĩ mà còn gây đau đớn cho cả những người mắc bệnh và những người xung quanh họ. Hiện nay, tình trạng này cũng ngày càng phổ biến ở trẻ em.

Ngay cả trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, trầm cảm vẫn có thể điều trị được. Tình trạng này thường có tính chu kỳ, và việc điều trị sớm có thể ngăn chặn hoặc làm chậm sự tái phát của các đợt trầm cảm. Nhiều nghiên cứu cho thấy phương pháp điều trị hiệu quả nhất là liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), giúp giải quyết các mô thức suy nghĩ tiêu cực, có thể kết hợp hoặc không với thuốc chống trầm cảm. Ngoài ra, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy thiền chánh niệm thường xuyên, dù thực hiện riêng lẻ hay kết hợp với trị liệu nhận thức, có thể ngăn chặn trầm cảm từ đầu bằng cách làm giảm phản ứng tiêu cực trước các trải nghiệm căng thẳng, giúp người bệnh tách rời khỏi những suy nghĩ tiêu cực lặp đi lặp lại—yếu tố thường khởi nguồn cho sự suy sụp về tâm trạng.

Các dấu hiệu của trầm cảm

Không phải ai bị trầm cảm cũng trải qua mọi triệu chứng. Một số người chỉ có vài triệu chứng, trong khi những người khác có nhiều hơn. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng khác nhau giữa các cá nhân và theo thời gian.

Trầm cảm thường bao gồm cảm giác buồn bã, lo âu hoặc trống rỗng kéo dài; cảm giác tuyệt vọng, bi quan; cảm giác tội lỗi, vô dụng hoặc bất lực. Nó cũng có thể khiến người bệnh mất hứng thú hoặc niềm vui đối với các sở thích và hoạt động trước đây từng yêu thích, bao gồm cả tình dục. Giảm năng lượng, mệt mỏi hoặc cảm giác “chậm chạp” cũng rất phổ biến, cũng như bồn chồn, cáu kỉnh và khó tập trung, ghi nhớ hoặc ra quyết định. Nhiều người bị trầm cảm có ý nghĩ về cái chết hoặc tự tử.

Những người bị trầm cảm có thể gặp rối loạn giấc ngủ (mất ngủ, thức dậy sớm hoặc ngủ quá nhiều) và rối loạn ăn uống (thay đổi cảm giác thèm ăn, giảm hoặc tăng cân). Các triệu chứng thể chất dai dẳng có thể bao gồm đau đầu, rối loạn tiêu hóa và đau mãn tính.

Nguyên nhân của trầm cảm

Không có nguyên nhân duy nhất nào được xác định cho bệnh trầm cảm. Thay vào đó, nó có thể là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, sinh học, môi trường và tâm lý. Những trải nghiệm tiêu cực lớn—chấn thương, mất người thân, mối quan hệ khó khăn hoặc bất kỳ tình huống căng thẳng nào vượt quá khả năng đối phó—có thể kích hoạt một đợt trầm cảm. Các đợt trầm cảm sau đó có thể xảy ra dù có hoặc không có nguyên nhân rõ ràng.

Tuy nhiên, trầm cảm không phải là hậu quả tất yếu của các sự kiện tiêu cực. Các nghiên cứu ngày càng cho thấy rằng, chỉ khi những sự kiện này kích hoạt mô thức suy nghĩ tiêu cực lặp đi lặp lại, đặc biệt là về bản thân, thì tâm trạng mới đi vào vòng xoáy đi xuống.

Điều trị trầm cảm
Trầm cảm, ngay cả ở mức độ nghiêm trọng nhất, vẫn là một rối loạn có thể điều trị được. Cũng như nhiều bệnh khác, điều trị càng sớm thì hiệu quả càng cao và khả năng ngăn ngừa tái phát càng lớn.

Việc điều trị thích hợp bắt đầu bằng một cuộc kiểm tra với bác sĩ. Một số loại thuốc và tình trạng y tế như nhiễm virus hoặc rối loạn tuyến giáp có thể gây ra các triệu chứng tương tự như trầm cảm và cần được loại trừ. Bác sĩ cũng nên hỏi về việc sử dụng rượu và ma túy, cũng như xem bệnh nhân có ý nghĩ về cái chết hoặc tự tử hay không.

Sau khi được chẩn đoán, người mắc trầm cảm có thể được điều trị bằng nhiều cách khác nhau. Phương pháp phổ biến nhất là dùng thuốc và trị liệu tâm lý. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trị liệu nhận thức hành vi rất hiệu quả, dù áp dụng riêng lẻ hay kết hợp với thuốc.

Trị liệu tâm lý giúp điều chỉnh mô thức suy nghĩ dẫn đến trầm cảm và đã được chứng minh là có thể ngăn ngừa tái phát. Trong khi đó, liệu pháp dùng thuốc có thể giúp giảm bớt các triệu chứng như lo âu nghiêm trọng, từ đó giúp bệnh nhân tham gia vào trị liệu tâm lý một cách hiệu quả hơn.

Ngoài ra, những phương pháp tiếp cận tự nhiên như tập thể dục, thiền định, chế độ ăn uống lành mạnh cũng được chứng minh có lợi trong việc kiểm soát trầm cảm, đặc biệt đối với các trường hợp nhẹ đến trung bình.